پرلیت چیست ؟ استفاده از پرلیت چه اهمیتی دارد
مقدمه:
در کشور ايران علاوه بر كمبود نسبي آب و عدم كاربرد صحيح آن، كيفيت نامناسب خاك هاي برخي مناطق، امكان گسترش سطح زيركشت اراضي مستعد را نيز عملاً مشكل و يا غير ممكن ساخته است. يكي از راههاي صرفه جويي در مصرف آب، افزايش راندمان آبياري در مزرعه مي باشد. با اعمال مديريت بهينه آب در مزرعه و به كارگيري فن آوري هاي نوين در جهت :
1- حفظ و افزايش ذخيره رطوبتي و جلوگيري از تلفات نفوذ عمقي در خاك سبك
2- بهبود خصوصيات فيزيكي و جلوگيري از اتلاف آب به‌صورت رواناب سطحي در خاك هاي سنگين
مي‌توان گام هاي مؤثري در جهت مصرف بهينه آب در مزرعه و افزايش راندمان آبياري برداشت.
روش هاي مختلفي براي بهبود خصوصيات فيزيكي خاك و افزايش ظرفيت نگهداري آب در خاك وجود دارد. از آن جمله استفاده از مواد اصلاحي نظير پرليت، زئوليت و سوپر جاذبه‌هاي پليمري می‌باشد که به کمک اين مواد مي‌توان ميزان نگهداري رطوبت در خاک هاي سبک را افزايش داد و همچنين مشکل نفوذ‌پذيري خاک هاي سنگين را مرتفع نمود و به‌طور کلي با بهبود شرايط فيزيکي خاک مانع از تنش هاي رطوبتي و نهايتاً باعث موفقيت برنامه هاي آبياري در مناطق خشک و نيمه خشک گرديد.
معرفی پرلیت و خواص آن :
سوپر جاذب ها، پلیمرهایی با پیوند های عرضی هستند که به دلیل خصوصیات یونی و نوع به هم پیوستگی آنها در ساختار پلیمر حفرههایی به وجود می آید که باعث می شود مقدار زیادی آب و محلولهای آبی را بدون اینکه در آنها حل شوند، به خود جذب نمایند.
ساختار این مواد به گونه ای است که می توانند در شرایط یونی، وجود فشار و حضور میکروارگانیسم های خاک، چندین سال مانند یک مخزن، آب و مواد محلول را جذب و نگهداری کرده و برحسب نیاز ریشه (بر اثر اختلاف اسمزی) در اختیار گیاه قرار دهند.
پيت، پرليت و سوپر جاذب‌هاي پليمري از جمله موادي مي باشند که براي بهبود وضعيت نگه داري آب خاك در کشاورزي استفاده مي شوند، که در اين ميان آب نگه داري شده توسط پيت و پرليت تا دهها کيلوگرم به ازاي هر کيلوگرم از آنها مي باشد. در حاليکه در مورد سوپرجاذب هاي پليمري اين مقدار به چندين هزار کيلوگرم مي رسد. از اين جهت سوپرجاذب ها داراي پتانسيل بالا تري براي جذب آب هستند، اما در عين حال در ارتباط با توليد محصول، از هزينه بسيار بالاتري برخوردار مي‌باشند.
لغت پرليت كه يك لغت فرانسوي است، از پرل به معناي مرواريد گرفته شده است. بشر از قرن سوم پرليت را که سنگي آتشفشاني و با رنگ خاکستري روشن و يا سياه شيشه‌اي بوده، مي شناخته است. اين ماده اصلاحي که به نام طلاي سياه نيز شناخته مي‌شود. سالها ست که در اروپا و آمريکا در ابعاد وسيع و در تمام بخش ها از جمله کشاورزي، نهالکاري، آبياري، سبزينه کاري، توسعه فضاي سبز و… کاربرد دارد.
مونسوز و همكاران (1985)، سيس (1967)، توليدات سيلواپرل (1986)، بولن (1994)، سالم و همكاران(1989)، در رابطه با پرليت اين چنين بيان نمودند كه پرليت در ترکيب خود داراي 6-2% آب مي باشد که ضمن گرما دادن به اين ماده (1100-800 درجه سانتيگراد) و تبخير آب موجود، حجم ثانوي آن20-4 برابرحجم اوليه افزايش مي يابد و اين رخداد منجر به توليد پرليت منبسط سبک و متخلخل مي گردد، که تخلخل آن نيز به دليل ايجاد اشکال فيزيکي دواير متحدالمرکز با منافذ بسيار زياد بوده که در نتيجه گرما دادن حاصل مي شود. پرليت منبسط شده داراي رنگ سفيد برفي يا سفيد خاکستري مي باشد.
شکل1 : مخلوط پیت و پرلیت برای کاشت گیاه
پرليت منبسط شده داراي ساختمان سلولي بسته‌اي است که به‌دلیل سطح خارجي ناصاف و شکاف هاي موجود در ساختمان دروني خود مي تواند به عنوان منبع ذخيره آب عمل نموده ، آب و عناصرغذايي را در سطح خود نگهداري و به مرور آن را در اختيار ريشه گياه قرار مي‌دهد. به‌علاوه پرليت به دليل دانه اي بودن، تحرک آب و اکسيژن را به طرف ريشه و زهکشي سريع را براي خروج آب اضافي ميسر مي‌سازد.
مطابق تحقيقات مور (1985) و كوك (1978)، پرليت علاوه بر عاري بودن از امراض، آفات و بذور علف هرز، عايق حرارت بوده و تغييرات درجه حرارت خاک را کاهش داده و به علت عدم تجزيه و فسادپذيري، براي ساليان زيادي پايدار مي‌ماند.
مطابق تحقيقات مونسوز و همكاران(1985)، در مقايسه با ساير مواد اصلاحي خاک و يا موادي كه در تهيه كمپوست مورد استفاده قرار مي‌گيرند، چگالي حجمي پرليت کمتر و درصد خلل و فرج آن بيشتر از ساير مواد مي باشد. به علاوه، درصد رطوبت قابل استفاده در پرليت کمتر از رطوبت قابل استفاده در پيت مي باشد. بنابراين با توجه به دارا بودن اين ويژگي ها در پرليت، استفاده از اين ماده در زهکشي مطلوب بوده و از غرقاب شدن و خفگي ريشه در محيط کشت جلوگيري مي‌کند.
| جدول 1: مقايسه خصوصيات فيزيکي پرليت و مواد مشابه | |||||
| نوع ماده | وزن حجمي
(گرم بر سانتیمتر مکعب) |
تخلخل کل
(درصد) |
رطوبت قابل استفاده
(درصد) |
||
| خاک برگ | 0/164 | 88/7 | 18/5 | ||
| چمن | 0/203 | 86 | 16 | ||
| پيت | 0/177 | 87/8 | 29/6 | ||
| کاه | 0/231 | 84/6 | 19 | ||
| ذغال چوب | 0/275 | 81/7 | 13/6 | ||
| پرليت | 0/13 | 94/2 | 9/3 | ||
از ويژگي هاي بارز پرليت در مقايسه با ديگر اصلاح كننده هاي مصنوعي و آلي، اين است كه در خاك تجزيه نمي شود و ويژگي‌هاي فيزيكي خود را براي مدت طولاني حفظ مي نمايد. به‌طوري كه بسياري از محققين، عمر فيزيكي پرليت را بيش از ده سال نيز گزارش نموده اند. پرلیت جوانه زنی و ریشه زایی را سرعت می بخشد، هوادهی، زهکشی و عایق را در مخلوط های گلدانی بهبود می بخشد و بافت خاک های رسی را بهبود می بخشد.
پرلیت در چهار سایز فوق درشت، درشت، متوسط و ریز وجود دارد که هر یک از آن ها مصارف متفاوتی دارد مثلا” پرلیت درشت و فوق درشت در خاکهای رسی و بیشتر در بستر کشت های گلخانه ای کاربرد دارد و پرلیت متوسط برای گیاهان آپارتمانی و پرلیت ریز بیشتر در قلمه زنی و کاشت بذر کاربرد دارد.
پرلیت در سراسر جهان استخراج و گسترش یافته است. تخمین زده می شود که ایالات متحده بزرگترین مصرف کننده و تولید کننده پرلیت خام و منبسط شده باشد. با این حال، سایر کشورهای تولید کننده پرلیت عبارتند از: چین، یونان، ژاپن، مکزیک، مجارستان، ارمنستان، ایتالیا و جاپا
ازمصارف دیگر پرلیت استفاده از این ماده در ساختمان سازی ، ریخته گری ، فیلتراسیون و پارچه های جین و … می باشد.
شکل2 : کشت هیدروپونیک با استفاده از پرلیت
